یادداشتی برای فیلم "بهشت"

بشر در انتظار فردایی دیگر

الایزیوم یا بهشت داستان منطقه مصنوعی است که در سال ۲۱۵۴ در فضا برای ادامه حیات ثروتمندان ساخته شده است مکانی که دیگر در آن بزرگ ترین آفت مرگ یعنی بیماری و درد به لطف پیشرفت تکنولوژی وجود ندارد و افراد ثروتمند می توانند سال های سال بدون دغدغه بیماری و مرگ در صلح و آرامش زندگی کنند و در اتوماسونی کامل به سر برند  اما در عوض ساکنان زمین با آلودگی ، بیماری و فقر و کار زیاد دست و پنجه نرم می کنند .

الایزیوم جایی است که تمامی ساکنان زمین آرزو دارند روزی را در آنجا زندگی کنند تا از امکانات درمانی ، غذایی و .. آن بهرمند شوند.

در پی حوادثی مکس با بازی "مت دیمون" دچار تشعشعات رادیواکتیو شده و تنها 5 روز دیگر زنده می ماند به همین خاطر قصد دارد زمین را به مقصد الایزیوم برای استفاده از محفظه فوق پیشرفته پزشکی، که همه بیماری‌ها را درمان می‌کندترک کند اما به دلیل ممنوعیت طردد افراد معمولی زمین به الایزیوم دست به دزدی اطلاعاتی از افراد بسیار مهم ساکن بهشت که شرکتی تجاری در زمین دارند می زند  .

الایزیوم به کارگردانی نیل بلوم‌کامپ در سال 2013 و با هزینه بالغ بر 115 میلیون دلار معادل  345 میلیارد تومان ساخته شده است و کمپای سونی حامی مالی آن می باشد در این فیلم بازیگرانی همچون مت دیمون و جودی فاستر ایفای نقش می کنند .

بلوم کامپ در فیلم قصد دارد نمونه ای از اتوپیای زمینی و آینده ای از حیات مادی را به تصویر بکشد .

اما به راستی بهشت کجای این عالم است . اگر بخواهیم در ادیان به جست و جوی جایگاه بهشت بپردازیم ، قطعا بهشت جاییست خارج از دنیای ماده و خارج از زمین و در واقع بهشت و جهنم در مکانی ماورایی است که حیاتی پس از مرگ را رقم می زند . حیات فانی دنیا با مماتی روبه رو می گردد که پس از آن زندگی جاودانی را ، یا در بهشت برین و یا در اسفل سافلین پیش روی خود می بیند .

 

اما در صده های اخیر و خاصه در دهه ی گذشته تفکرات تحریف شده مسیحی همراه با نگاه ماتریالیستی  و اومانیستی فیلسوفان به ظاهر اندیشمند غربی دست به دست هم داده و کار را به آنجا کشانده که تفکر و احساس فطری بشر را سلب کرده و او را به جست و جوی بهشت در عالم ماده سرگرم کرده است تا جایی که سید شهیدان اهل قلم می گوید :

)ارمغانی که انسان از بهشت با خود به عالم دنیا آورده است جاذبه‌ای فطری است که او را از درون به سوی بهشت و آنچه بهشتی است می‌کشاند. اما مع‌الاسف انسان دچار نسیان است و مادام که ایمان نیاورده و استمرار در عمل صالح نداشته باشد، بهشت واقعی را تشخیص نمی‌دهد. انسان فطرتاً در جست و جوی بهشت است؛ همان بهشتی که از آنجا هبوط کرده است، و جاذبه‌های درونی او به سوی عالمی متعادل، زیبا، و جاودانه از همین‌جا ناشی می‌شود.

اما از جانب دیگر، همین فطرت و گرایش‌های درونی زمینه‌ی انحراف و هلاکت بنی‌آدم هستند و از آنچه در آیات مبارکه قرآنی نیز بر می‌آید که شیطان انسان را در جهت تمایلات فطری‌اش فریب می‌دهد ، و باعث می گردد آدمیزاد دچار اخلاد الی الارض گردد و در همین کره‌ی خاکی به جست و جوی جاودانگی برآید.(

 

نکته بسیار جالب فیلم این است که تفکر کارگردان و البته تفکر فیلم ، بهشت را نه جایی برای افراد صالح درنظر می گیرد بلکه آن را تنها برای افراد ثروتمند و دارای قدرت می پندارد مکانی که الهیات ، انسانیت و اخلاق شرط ورود آن نیست . در فیلم مشاهده می کنیم که حتی خواهر روحانی مسیحی نیز نمی تواند در آنجا باشد اما جای این سوال خالیست که مبلغ مذهبی که خود نمی تواند راهی بهشت شود مردم را به چه آخرتی تبلیغ می کند و در گزاره های اعتقادی او چه نکاتی مورد اهمیت است .

خط فکری تعالیم مسیحی در این فیلم کاملا مبتنی بر اومانیسم بنا نهاده شده آنچنان که مبلغان دین مسیحیت مبدا پیداش انسان را  "زمین" در نظر گرفته اند به عنوان نمونه در صحنه های مهم و احساسی که مکس در کنار خواهر روحانی بسر می برد و مجدد در پایان فیلم خواهر روحانی عکسی از کره زمین را به مکس می دهد و به او می گوید : این عکس را بگیر و همراه خود نگاه دار تا هنگامی که به بهشت سفر کردی یادت باشد که از کجا آمده ای !

این درحالی است که در همه ی ادیان الهی مبدا پیدایش نوع بشر جایی است نه در زمین بلکه در آسمان ها و در نهایت انسان نیز به همان مکان که از آن هبوط کرده باز می گردد .

اگر با نگاهی کاملا سطحی به مشاهده فیلم بنشینید و به برسی شخصیت های داستان بپردازید اولین نکته ای که با مشاهده کارکتر "badman" یا شخصیت منفی فیلم نظرتان را جلب می کند ظاهر و نحوه آرایش صورت اوست ، او فردی کاملا عصبی ، خشن ، بی رحم و دارای کلکسیونی از صفات منفی می باشد و مهم ترین آلت قتاله اش شمشیر است ، مجموعه این نشانه ها نمایان گر هدفگزاری و زمینه سازی فکری جوامل غربی برای تخریب بسیاری از المان های مهدوی به صورتی که نمونه کاملا محسوس و قبیح آن را می توان در فیلم "clash of titan" نبرد خدایان " مشاهده کرد که ان شاء الله در فرصتی مناسب بدان می پردازیم ، البته این تفکر آنقدر در افکار جوامع مردم دنیا نفوذ داشته است که حتی در تعدادی از فیلم های کارگردانان ایرانی که دارای جوایز بین المللی هستند نیز دیده می شود .

یکی دیگر از گزاره های فکری فلسفی کارگردان که با کلام خواهر روحانی فیلم نیز درآمیخته شده و به عنوان تعلیمات مسیحی در نظر گرفته می شود  نظریه پراگماتیسم یا عملگرایی است که خود را عاجز از تفسیر مرزبندی بین بهشتان و زمینیان می بیند و ناتوان در ارائه استدلال عقلی و منطقی درباره معیار و ملاک ورود به بهشت و جهنم و به طور کل عدالت الهی و اجتماعی ، در جایی از فیلم وقتی که مکس از نحوه عدالت تقسیم بندی افراد جامعه گله دارد و دست به دزدی می زند تا پول خرید بلیط و سفر به بهشت را جمع آوری کند و می گوید : این منصفانه نیست چرا نباید من در (بهشت ) باشم ؟

و خواهر روحانی پاسخ می دهد : (بهشت ) جای من و تو نیست ، بعضی وقت ها یک چیزهایی رو تو زندگی نمیشه توضیح داد و فقط باید قبولشون کنی ! 

 

دکتر رضا داوری اردکانی، در کتاب " فارابی مؤسس فلسفه‌ی اسلامی " می گوید : (غرب در طول تاریخ دوهزار و پانصدساله‌ی خود ، تخفیف همه‌ی دردها و رخ‌زردی‌ها را در رؤیای استقرار ضرورت عقلی و حکومت عقل جست و جو کرده و خواسته است رؤیای بهشت را در زمین، در میان اقیانوس‌ها و حتی در فضا بر مبنای قانون عقل متحقق سازد .)

(علم ـ به معنای امروزی آن وسیله‌ی مطلقِ نجات از مرگ و بیماری و ترس است از آن روز که علم مرگ را نوعی بیماری می‌دانست که بر اعضا عارض می‌شود و معتقد بود که می‌تواند در آینده بر آن فائق آید، این توهم بسیار به ضعف گراییده و از اعتبار و اطلاق افتاده است؛ اما صورت آرمانی آن هنوز باقی است و توسعه‌ یافتگی یکی از وجوه آن است.)

 اما آنچه قابل تامل است اشاعه گسترده این نگاه در سطح در جوامع غربی و فراگیری آن است که گاهی در کلام اندیشمندان ، گاهی در کتاب های رمان و اشعار شاعران متبلور و حال نیز با جادوی سینما که از تاثیر گذارترین حوزه های رسانه در حال گسترش است

تفکری که از سال ۴۲۷ قبل از میلاد مسیح و بهشت آرمانی افلاطون جرقه خورده و تا فیلم اخیر نیل بلوم‌ کامپ یعنی الایزیوم در جهت اومانیست مسیحی گام برداشته است .

می توان گفت هدف هالیوود در دهه های اخیر ایجاد رویای آمریکایی و پیدایش بهشت گمشده آنان بر روی زمین است . تفکر و فرهنگ آمریکایی آنچنان مردم سراسر جهان را مرعوب خود کرده و کشور های مختلف را تحت سیطره خود درآورده که احمد بابا میسکه، رهبر جنبش ضد استعمار در موریتانی، عضو سابق جبهه پولیساریو و سفیر پیشین موریتانی در سازمان ملل  در کتاب " نامه سر گشاده به سر آمدان جهان سوم " می نویسد:

(جوامع انسانی در سراسر تاریخ طولانیشان سر نوشت های گوناگونی داشته اند و فرهنگ ها و تمدن ها ی گوناگونی نیز متقابل و اختلاط و مزج وترکیب ، پدید آورده اند.

مصیبت اینست که اکنون بر همه این تمدن ها ، یک تمدن از میان آنها ، چیره شده و از تو خفه شان می کند. همه جوامع انسانی غیر اروپایی به عیان می بینند که سرچشمه  حیات و قریحه شان خشکیده و تا عمق وجود ،مورد تجاوز قرار گرفته اند.)

یا همچنین کنستانتین گاوراس که خود از کارگردانان سینمای فرانسه و صاحب جوایز سینمای از جمله اسکار نیز است می گوید : قبلا وقتی یک فرانسوی به دادگاه می‌رفت، رئیس دادگاه را «آقای رئیس» صدا می‌زد، اما این روزها خیلی‌ها او را «عالیجناب» خطاب قرار می‌دهند، چون کلی سریال‌های آمریکایی دیده‌اند.

به جرئت می توان گفت که الگوسازی بهشت گمشده زمین بر مبنای تفکر و سبک زندگی آمریکایی بوده و هالیوود نیز در اشاعه و نشان دادن آن به مردم دنیا از هیچ کمکی به آن دریغ نمی کند از انیمیشن برای کودکان گرفته تا فیلم ها و اکنون نیز با سریال های ساخته شده همه در جهت ارائه نوع خاصی از زندگی و تجویز آن برای مردم سراسر دنیا هستند و این تهاجم فرهنگی دیگر محدود در ایران نبوده و رویکردی همه جانبه برای تاسیس دهکده جهانی و ایجاد نظم نوین جهانی بوده است که درنهایت مکان این بهشت نیز خود آمریکا معرفی می شود .

حال اگر بخواهیم کلام آخر را بگوییم و ریشه اشتباهات تفکر غربی را برسی کنیم باید بگوییم که همه‌ی اشتباه در اینجاست که غرب بهشت زمین را بدل از بهشت آسمانی گرفته است و در خیال اوتوپیایی است که در آن بیماری، مرگ و پیری‌ علاج شده است و انسان می‌تواند فارغ از گذشت زمان جاودانه مرکوب مرادش را همان‌گونه که نفس اماره‌اش می‌خواهد به جولان در بیاورد و این‌سوی و آن‌سوی بتازد و از همه‌ی لذایذ ممکن متمتع شود.

منابع :

http://www.aviny.com/Article/yadasht/92/10/Eluzium.aspx
این متن با مطالعه و بر اساس مقالات : توسعه یافتگی ، اتوپیای قرن حاضر ، بهشت زمینی ، میمون برهنه ، توسعه برای تمتع ، تمدن اسراف و تبذیر ، بشر در انتظار فردایی دیگر ، نظم نوین جهانی و راه فطرت ، گرداب شیطان و چندین مقاله ای دیگر از سید شهیدان اهل قلم شهید سید مرتضی مرتضی آوینی و همچنین سایت های مرجع  تفکرات فلسفه اسلامی و فلسفه غرب ، مجلات و سایت های سینمایی نگاشته شده است .